Şempanzelerde Cüzzam Salgını: Belirsizlik ve Tehditler
2017 yılında kaydedilen bir görüntü, yaban hayattaki şempanzelerin yüzlerinde aşırı kötüleşmiş lezyonların bulunduğunu ortaya koydu. Bu durum, daha önce şempanzelerde hiç gözlemlenmemiş bir hastalığın belirtisiydi. Kısa bir süre sonra bu hastalığın cüzzam olduğu anlaşıldı. Üstelik, bu salgın tek bir sürüde değil, birbirinden bağımsız birden fazla sürüde devam ediyordu. Yapılan detaylı incelemeler, cüzzamın insanlardan şempanzelere geçmediğini, bunun yerine bilinmeyen bir kaynaktan kaynaklandığını ortaya koydu.
Cüzzam, geçmişte insanları etkileyen ve vücutta yarattığı lezyonlar nedeniyle ciddi bir önyargı yaratan bir hastalık olarak biliniyor. Evrim Ağacı‘nda yer alan bir makaleye göre, 1980’li yıllarda antibiyotik tedavisi ile kontrol altına alınmaya başlanan bu hastalık, insanların birbirine bulaştırdığı sanılan bir hastalık olarak tanımlanmıştı. Ancak, cüzzamın insandan insana bulaşma oranının düşündüğünden çok daha az olduğu kanıtlandıkça, bu hastalık üzerinde yapılan akademik çalışmalar azalmış ve önemli soruların yanıtları hâlâ belirsizliğini korumuştur. Örneğin, hastalığın bazı türlerinin neden olduğu bilinen Mycobacterium leprae ve yakın zamanda keşfedilen M. lepromatosis gibi bakteri türleri, laboratuvar ortamında çoğaltılamadığı için araştırmalar daha da kısıtlı kalmaktadır.
Yıllardır Yanıltıcı İnançlar
Cüzzamın yalnızca insanları etkileyen bir hastalık olduğuna dair inanç, yıllar boyunca sürmüştü; ancak son 20 yılda bu görüş değişmeye başladı. Öncelikle, Amerika kıtasında yaşayan dokuz bantlı armadilloların cüzzama yakalandığı bildirilmiş, ardından bu hastalık İngiltere’deki kızıl sincaplarda da görülmüştür. Her iki türde de 3I adı verilen bakteri genotipine rastlandı ve bu genotip, Orta Çağ Avrupa’sındaki insan cüzzamı ile bağlantılı bulundu. Her iki vakada da bakterinin insanlardan hayvanlara geçişinin kanıtlandığı gözlemlendi (ters zoonosis). İnsan koruması altında bulunan şempanzeler de dahil olmak üzere bazı evcil hayvanlarda da cüzzam vakaları görülmüştü; ancak yaban hayattaki şempanzelerdeki durum, durumu daha karmaşık hale getiriyor.
İnsan hastalıklarının şempanzelere geçebileceği ve bu durumun onların soyunu tehdit edebileceği gerçeği biliniyor. Örneğin, insan paramiksovirüsleri şempanzelere bulaşarak onların ölümüne neden olabiliyor. Ancak, insan cüzzamının şempanzelere geçme ihtimali düşük görünüyor; çünkü hastalığın uzun süreli ve yakın temas sonucunda bulaştığı biliniyor ve şempanze bakıcılarından şempanzelere cüzzam geçişini gösteren herhangi bir vaka kaydedilmemiştir. Cüzzamın soy hatları insanlarda aşırı nadir görülüyor. Buna rağmen uzmanlar, insanlardan şempanzelere cüzzam geçişinin gerçekleştiği olasılığını tamamen dışlamış değiller. En olası senaryo ise, bilinmeyen bir kaynağın şempanzelere bu hastalığı bulaştırdığı yönünde.
Araştırmalardaki Sınırlılıklar
Uzmanlar, şempanzelere ait eski dışkı ve nekropsi kalıntılarını inceleyerek, 2009 yılında bir leopar tarafından öldürülen bir şempanzenin dışkısında M. leprae bakterisinin izlerine rastladılar. Bu patojenin genomu dizilendiğinde, 2F isimli çok nadir bir genotipe ait olduğu tespit edildi. Başka bir örnekte ise daha da nadir bir genotip olan 4N/O soy hattından bakteriler bulundu. Uzmanlar, cüzzam bakterisinin küçük genomu sayesinde başka rezervuarlarda da yayılabileceğini düşünüyor; ancak bu konuda veri yetersizliği bulunuyor.
Şempanzelerin cüzzam ile yaşamlarını sürdürebiliyor gibi görünmesine rağmen, hastalanan bireyler hızlı bir şekilde kilo kaybı yaşıyor. Şu anda hastalığın tedavisi mümkün değil; çünkü tedavi için aylarca süren antibiyotik tedavisi gerekiyor ve yaban hayattaki hayvanların bu şekilde tedavi edilmesi neredeyse imkansız. Şu an için salgın, şempanze gruplarını tehdit etmiyor gibi görünse de, habitat kaybı, yasa dışı avcılık ve diğer hastalıklar ek bir tehdit oluşturuyor.
News
