Bastıran yaz sıcaklarında bedenlerimiz en fazla suya ihtiyaç duyar. Kızgın güneşin altında kaldıktan sonra içilen o buz gibi soğuk suyun ilk damlası, insanlarda son derece hoş bir duygu yaratabilir. Ancak, peş peşe içilen dört bardak suyun ardından gelen beşinci bardak, insanlarda büyük bir olasılıkla çok daha farklı bir duyguya neden olur. Neyse ki, beyin sayesinde ortaya çıkan bu iki farklı tepki, her ikisi de ölümcül etkiler yaratabilecek durumlar olan, bedenin gereğinden az ya da aşırı miktarda su tüketmesinin önüne geçiyor.
Peki, beyin kişinin ne zaman su içmesi gerektiğine nasıl karar veriyor? Fareler üzerinde yapılan ve Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bağırsaklardaki gizemli bir maddenin bedenin suya doyabilmesi için gerekli miktarın belirlenmesinde etkili olabileceğine işaret ediyor. Bu madde, bedenin suya gereksinim duyması durumunda beyni anında haberdar ediyor.
Susuzluk Hücreleri ve Beynin Rolü
Kaliforniya Üniversitesi’nden araştırmacılar, 2016 yılında sıvı tükettiklerinde farelerin ağız ve boğaz yoluyla beyne, susuzluğu tetikleyici hücreleri devre dışı bırakan çeşitli sinyaller gönderildiğini saptamışlardı. Bu “susuzluk hücreleri”, beynin hipotalamus adıyla bilinen ve susuzluk, kan basıncı ile diğer bedensel süreçleri düzenleyen bölgesinde bulunuyor. Ağız ve boğaz, sıvının içilmesini izleyen birkaç saniye içinde bu sinyalleri beyne göndermeye başlıyor. Ancak sıvının kan dolaşımına karışıp bedendeki tüm susuzluk hücrelerine ulaşması, yaklaşık 10 dakika ile 1 saat arasında bir süre gerektiriyor.
Yeni araştırmada ise beynin bu süreci nasıl başardığına dair yanıtlar arandı. Araştırmayı yürüten Kaliforniya Üniversitesi ve Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nden fizyoloji doçentleri Zachary Knight ve ekip arkadaşları, fare beyinlerinin hipotalamus bölgesinin yakınlarına optik lif ve mercekler yerleştirdiler. Fareler tuzlu su ve tatlı su içtiklerinde beyinlerindeki susuzluk hücrelerinin etkinliğini ölçen araştırmacılar, her iki tür sıvı alındığında da ağız ve boğazın beyne susuzluğu tetikleyici sinyaller göndermeye başladığını gözlemlediler. Ancak tuzlu sıvılar bedende su kaybına neden olabileceğinden, ağız ve boğazın susuzluk hücrelerini “devre dışı” bırakmalarının ardından “devreye girme” sinyalinin başka bir yerden gelmesi gerektiği düşünüldü.
Bu hücrelerin diğer sinyalleri bağırsaktan alabileceği fikrinden yola çıkan araştırmacılar, gerek tuzlu gerekse tuzsuz sıvıyı doğrudan farelerin bağırsaklarına aktarıp, ağız ve boğazdan gelebilecek sinyallerin tümden önüne geçmiş oldular. Sonuç olarak, tatlı suyun beyin hücrelerini devre dışı bıraktığı, ancak tuzlu suyun böyle bir etki yaratmadığı gözlemlendi. Elde edilen bulgular, bağırsaklarda sıvıların içeriğindeki tuzu algılayan ve böylelikle ne kadar içeceğin bedeni susuz bırakacağını önceden kestirebilen moleküllerin varlığına işaret ediyor. Sistem, bu bilgiyi yalnızca bir dakika içinde beyne iletiyor ve susuzluk hücreleri hızla devreye girip devreden çıkıyor.
Susuzluğun Denetimi ve Önemi
Bu bulguların insanlar için de geçerli olduğunun kanıtlanması, birçok kişiye fayda sağlayabilir. Örneğin, Knight insanların susuzluğu denetleme yetisinin yaş ilerledikçe azaldığına dikkat çekiyor. Bu durum, yaşlıların yeterince sıvı almadığı ve bunun da özellikle sıcaklıkların arttığı dönemlerde bazı tıbbi sorunlara yol açabileceği anlamına geliyor.
Aynı zamanda, bunun tam tersi de yaşanabilir. Kanada McGill Üniversitesi’nden sinirbilim uzmanı Charles Bourque, maraton koşucularının büyük bir çoğunluğunun yarışlar sırasında genellikle aşırı miktarda su tükettiklerini belirtiyor. Bunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bağırsaktan beyne gönderilen sinyallerin güçsüzleşmesinin bunda bir etkisi olabileceği ifade ediliyor.
Derleyen:Rita Urgan Başlık: Bedenin Su İhtiyacı ve Beynin Rolü Kaynak: Live Science / 27 Mart 2019
News
